Friday, February 15, 2008

Waar komt de naam 'Lilith' vandaan?

Terug naar Antiquariaat Lilith

De schrale troost van de wellust Door Mieske van Eck.
De Nederlandse schrijver Marcellus Emants (1848-1923) weet in 1879 wel wie hij moet aanklagen. In zijn gedicht Lilith wijst hij onomwonden God aan als de veroorzaker van het lijden van de mens.
Het is jammer dat dit 'gedicht in drie zangen' nu nauwelijks nog gelezen wordt, want met zijn beeldende taal en vooral door zijn visie is het een van de hoogtepunten van de Nederlandse literatuur. In Emants tijd trok het aandacht genoeg, onder meer van de jonge Willem Kloos en de oude A.J. Alberdingk Thijm. Kloos roept na lezing van Lilith Emants uit tot de Johannes de Doper van de nieuwe literatuur. De rooms-katholieke Thijm probeert Emants de tanden uit te trekken door in een speciale brochure diens talent te
prijzen, maar tegelijkertijd te waarschuwen dat de lezer diens 'onvruchtbare melancholie' niet ernstig moet nemen. Het gaat de ongelovige Emants niet echt om het herschrijven van het scheppingsverhaal, maar om het rechtzetten van wat hij een verkeerde kijk van de kerk op de mens vindt. Op het apocriefe bijbelverhaal over de oermoeder Lilith baseert hij zijn eigen levensvisie. Hij schept een nieuwe mythe over God die Lilith --de verpersoonlijking van de wellust-- wakker kust en haar een plaats naast hem op de troon belooft.
Maar nadat God zijn lust heeft bevredigd en Adam bij Lilith heeft verwekt, verstoot hij haar. Lilith wil nu alleen nog maar terugkeren naar haar schuldloze slaap. Maar de kus van God kan niet ongedaan gemaakt worden. Dat wekt bij Lilith de wanhoopskreet: "Wee driewerf wee, dat Lilith moest ontwaken!" Lilith, die in andere mythen ook wel vereenzelvigd wordt met de slang uit het paradijs, roept haar zusters te hulp: heerszucht, hebzucht, honger en dorst. Om zich te wreken, wekt Lilith bij Adam de wellust. God kan de ongelukkige Adam alleen tegemoet komen door Lilith te vragen om nog een paring. Hij belooft haar daarvoor eerherstel. Lilith weigert verontwaardigd de troon, maar eist dat de tweede mens naar haar evenbeeld geschapen zal worden. Zo krijgt Adam zijn Eva. Maar Lilith en haar zusters brengen Eva tot jaloezie en Adam tot ontrouw. Dan komt Lilith uit liefde voor haar dochter tot inkeer, maar de boze zusters laten zich niet intomen. Lilith kan hen niet tegen-houden en ziet daarop af van haar
macht. Zij wil voortaan alleen nog het lot van de mens verzachten door hem 'schaarse momenten van liefdesbegoocheling' te schenken. "Mij blijve alleen de kracht met schoonen waan "Des menschen blik een pooze te begoochlen "En hem te doen gelooven in 't geluk. - Zo is het volgens Emants de wellust die de mens ongelukkig maakt doch ook troost schenkt. Maar die schrale troost weegt volgens hem nooit op tegen het lijden.
Terug naar Antiquariaat Lilith

No comments: